Đầu năm 1945, chiến tranh Thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Hồng quân Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi quyết định trên chiến trường Châu Âu, giải phóng một loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt phát xít Đức tại Béc-Lin. Ngày 9-5-1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh kết thúc ở Châu Âu. Ngày 8-8-1945, Hồng quân Liên Xô tiến công như vũ bão vào quân đội Nhật. Ngày 14-8-1945, phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc.

    Theo thỏa thuận của các nước Đồng Minh, sau khi phát xít Nhật đầu hàng, quân đội Anh và Tưởng sẽ vào Đông Dương để giải giáp quân đội Nhật. Trong khi đó, thực dân Pháp lăm le dựa vào Đồng minh hòng khôi phục địa vị thống trị của mình. Đế quốc Mỹ đứng sau các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương; những phần tử phản động, ngoan cố trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu chống lại cách mạng.

    Ở trong nước, phong trào cách mạng dâng cao. Ngày 9-3-1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp. Ngay trong đêm đó, Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho thích hợp. Tháng 3-1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Tháng 4-1945, Trung ương triệu tập Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ, quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 16-4-1945, Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị tổ chức các Ủy ban Dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời cách mạng Việt Nam.

    Từ tháng 4-1945 trở đi, cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ, phong phú về nội dung và hình thức. Đầu tháng 5-1945, Bác Hồ từ Cao Bằng về Tuyên Quang, chọn Tân Trào làm căn cứ chỉ đạo cách mạng cả nước và chuẩn bị Đại hội quốc dân. Ngày 4-6-1945, Khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, đặt dưới sự lãnh đạo của Ủy ban chỉ huy lâm thời, trở thành căn cứ địa của cả nước. Tháng 8-1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) khẳng định: “Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới” và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng Minh vào Đông Dương; đề ra ba nguyên tắc bảo đảm tổng khởi nghĩa thắng lợi, đó là: tập trung, thống nhất, kịp thời. Vào lúc 23 giờ ngày 13-8-1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa. Ngày 16-8-1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân trào thông qua “10 chính sách lớn của Việt Minh”; thông qua “Lệnh tổng khởi nghĩa”; quy định Quốc kỳ, Quốc ca; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi Nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

    Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8-1945, với khí thế tiến công như sấm rung, chớp giật, cả dân tộc từ Bắc vào Nam triệu người như một, nhất tề đứng lên đưa cuộc tổng khởi nghĩa đến thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay Nhân dân. Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tuyên bố với toàn thể quốc dân đồng bào và thế giới về sự ra đời Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). 

     Cách mạng tháng Tám 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của Nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc. Từ nay, chính quyền vĩnh viễn về tay Nhân dân; Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Cũng từ đây, đất nước, xã hội, dân tộc và con người Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.

    Có thể khẳng định rằng, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám 1945 là mốc son chói lọi trong dòng chảy lịch sử hàng mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, có giá trị lịch sử và thời đại vô cùng to lớn. 78 năm đã trôi qua, thắng lợi ấy vẫn tiếp tục tỏa sáng, luôn là niềm tự hào và sức mạnh lớn lao trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Nhân dân Việt Nam, là tấm gương sáng tiêu biểu nhất, cổ vũ các dân tộc bị áp bức vùng lên làm cuộc cách mạng giải phóng đất nước, giành quyền độc lập về cho Nhân dân mình.

   Cùng cả nước đón chào thắng lợi cuộc Cách mạng tháng Tám, ngược dòng lịch sử, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, Đảng bộ và Nhân dân Ý Yên chúng ta tự hào vì đã có những đóng góp không nhỏ vào thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bảo vệ biên giới Tổ quốc. Nhiều tên đất, tên làng, nhiều anh hùng, liệt sỹ tiêu biểu của Ý Yên đã tô đẹp lịch sử hào hùng của dân tộc, là niềm tự hào to lớn của thế hệ trẻ Việt Nam.

     Bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển Tổ quốc, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Ý Yên đang từng bước vươn mình trở thành một trong những huyện phát triển của tỉnh. Những thành tựu quan trọng và toàn diện mà huyện đạt được trên các lĩnh vực đã đóng góp vào thắng lợi chung trong sự nghiệp cách mạng của tỉnh nhà nói riêng và cả nước nói chung. Trong công cuộc đổi mới, Ý Yên đã phát huy cao độ nội lực, khơi dậy tiềm năng lợi thế, thu hút đầu tư từ bên ngoài, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa quê hương đất nước. Kinh tế duy trì mức tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực. Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp  có bước đột phá và phát triển nhanh. Toàn huyện hiện có 6.243 cơ sở sản xuất – kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp. Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tiếp tục được quan tâm đầu tư, nhất là các công trình giao thông trọng điểm, các khu đô thị, khu dân cư, khu, cụm công nghiệp tạo động lực phát triển trong thời gian tới. Hiện, cụm công nghiệp Yên Dương đã đưa vào khai thác, sử dụng, thu hút nhiều nhà đầu tư thứ cấp. Dự án CCN Yên Bằng đã cơ bản hoàn thành GPMB. Dự án xây dựng KCN Trung Thành và KCN Hồng Tiến đang được xúc tiến. Toàn huyện hiện có 11 KDC tập trung đang triển khai xây dựng, 3 KDC tập trung tại các xã Yên Thắng, Yên Mỹ, Yên Khánh đang đề xuất chủ trương đầu tư.

     Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng Nông thôn mới được thực hiện toàn diện, hiệu quả, tạo được dấu ấn rõ nét làm thay đổi căn bản diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân. Giáo dục và Đào tạo đạt kết quả tích cực. Công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm, giảm nghèo, an sinh xã hội được quan tâm đúng mức và đạt nhiều kết qủa quan trọng. Văn hóa xã hội, TDTT có nhiều chuyển biến tích cực; công tác y tế và chăm sóc sức khỏe Nhân dân được coi trọng; khoa học công nghệ, thông tin truyền thông tham gia tích cực vào thực tiễn sản xuất và đời sống, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị luôn được chú trọng một cách toàn diện; công tác cán bộ, phát triển đảng viên; công tác kiểm tra giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng được quan tâm chỉ đạo đúng mức…

       Những thành quả  to lớn và toàn diện mà Đảng bộ và nhân dân Ý Yên đạt được trong những năm qua là rất đáng trân trọng và tự hào. Mùa thu nay, từ thành quả này, mỗi người dân Ý Yên càng thấm sâu lòng biết ơn với Bác Hồ và Đảng ta, càng thêm tin tưởng vào Đảng, Nhà nước, nhận thức đầy đủ trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc vận dụng và phát triển những bài học kinh nghiệm quý giá, tư tưởng mang tầm thời đại của Cách mạng Tháng Tám vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

(Thực hiện: Thu Nga -Trung tâm VHTT&TT huyện)